سندرم خشکی چشم چیست؟
شیوع خشکی چشم
سندرم خشکی چشم یکی از شایع‌ترین اختلالات چشم در سطح جهان و دلیل اولیه مراجعه به چشم‌پزشکم محسوب می‌شود.
در یک مرور منتشر شده در "ژورنال سلامت جهانی" محققان گزارش داده‌اند که مطالعات نشان می‌دهند شیوع خشکی چشم طیفی از 5 تا 50 درصد را در جمعیت‌های مختلف در سطح جهان شامل می‌شود (محققان احساس کرده‌اند که این تفاوت بزرگ می‌تواند به علت تفاوت در مقیاس‌های تشخیص مطالعات مختلف، مشخصات منحصر به فرد جمعیت‌های مورد تحقیق و عوامل دیگر باشد.)
ریسک فاکتورهای سندرم خشکی چشم شامل سالخوردگی، جنس زن، و کاربرد کامپیوتر است.
علایم خشکی چشم
علایم خشکی چشم و سندرم خشکی چشم شامل موارد زیر است:
• سوزش چشم
• خارش چشم
• درد چشم
• سنگینی چشم
• خستگی مفرط چشم
• ناسور شدن چشم
• حس خشکی
• سرخی چشم
• نورهراسی
• تاری دید
یک علامت شایع دیگر چیزی است که احساس وجود جسم خارجی در چشم نامیده می‌شود. و هر چند ممکن است عجیب به نظر برسد، نمناک شدن چشم نیز می‌تواند یک علامت سندرم خشکی چشم باشد. علت آن است که خشکی سطح چشم گاهی از اوقات باعث بیش‌تولید جزء آبی اشک به عنوان یک مکانیسم محافظتی می‌شود. اما این "اشک واکنشی" به قدر کافی روی چشم نمی‌ماند تا اختلال زمینه‌ای خشکی چشم را تصحیح کند.
در کنار این علایم خشکی چشم می‌تواند باعث التهاب و صدمات (گاه دایمی) سطح چشم شود.
سندرم خشکی چشم همچنین بر فرجام عمل کاتاراکت و لیزیک (LASIK) تأثیر می‌گذارد.
چه چیز باعث سندرم خشکی چشم می‌شود؟
وجود لایه مناسب و پایدار اشک بر روی سطح چشم برای سالم نگه داشتن، راحتی و بینایی خوب حیاتی است.
اشک باعث شستشوی سطح چشم برای مرطوب نگه داشتن آن و روفتن غبار، کثافات و میکروارگانیسم‌هایی می‌شود که می‌توانند به قرنیه آسیب بزنند و به عفونت چشم منجر گردند.
یک لایه نرمال اشک شامل سه جزء مهم است:
1. یک جزء روغنی (لیپید)
2. یک جزء آبکی (اکوئیوس)
3. یک جزء شبه مخاط (موسین)
هر جزء لایه اشک هدفی اساسی را تأمین می‌کند. برای مثال، چربی‌های چشم به پیشگیری از تبخیر سریع اشک و افزایش حالت لیز بودن آن کمک می‌کند، در حالی که موسین به پایداری و گسترش اشک بر سطح چشم یاری می‌دهد.
هر جزء اشک توسط یکی از غدد داخل چشم یا مجاور آن تولید می‌شود:
1. جزء روغنی اشک توسط غدد میبومیان (میبومین) در پلک چشم تولید می‌شود.
2. جزء آبکی توسط غدد لاکریمال تولید می‌شود که در قسمت پشت لایه بیرونی پلک‌های بالایی جایگیر شده‌اند.
3. جزء موسین توسط سلول‌های گوبلت تولید می‌شود که در ملتحمه قرار دارند که سفیده چشم (اسکلرا) را می‌پوشاند.
بروز مشکلی در هر یک از این منابع لایه اشک می‌تواند به ناپایداری اشک و خشکی چشم منجر گردد.
طبقه‌بندی‌های خشکی چشم
بسته به جزء آسیب دیده اشک، سه دسته‌بندی مختلف برای خشکی چشم وجود دارد.
برای مثال اگر غدد میبومیان به قدر کافی روغن (میبوم) تولید یا ترشح نکنند، نوار اشکی ممکن است به سرعت تبخیر شود - اختلالی که "تبخیر چشم خشک" نامیده می‌شود.
این اختلال زمینه‌ای - به نام اختلال عملکرد غده میبومیان - اکنون به عنوان یک عامل مهم در بسیاری از موارد سندرم خشکی چشم شناخته می‌شود.
در موارد دیگر علت اولیه خشکی چشم وجود یک نارسایی در غدد لاکریمال برای تولید مایع آبکی کافی به منظور مرطوب نگه داشتن چشم به قدر نیاز است. این اختلال زیر عنوان "کمبود اکوئیوس خشکی چشم" شناخته می‌شود.
نوع خاص خشکی چشم اغلی نوع درمان برای آن را تعیین می‌کند.
عوامل همراه سندرم خشکی چشم
برخی از عوامل شامل موارد زیر می‌توانند ریسک خشکی چشم را افزایش دهند:
• کاربرد کامپیوتر. در زمان کار کردن با کامپیوتر یا استفاده از تلفن هوشمند یا دستگاه‌های دیجیتال قابل حمل، ما گرایشی به کاهش پلک زدن کامل و با تکرار کمتر پیدا می‌کنیم، که این می‌تواند به تبخیر بیشتر اشک و افزایش ریسک سندرم خشکی چشم منجر شود.
• استفاده از لنزهای تماسی. اگرچه تعیین میزان تأثیر استفاده از لنزهای تماسی در تقویت مشکلات خشکی چشم دشوار است، ناراحتی خشکی چشم دلیل اولیه عدم ادامه استفاده از لنز تماسی توسط مردم است.
• سالخوردگی. امکان بروز سندرم خشکی چشم در هر سنی هست اما میزان شیوع آن در دوره‌های بعدی زندگی به ویژه پس از 50 سالگی افزایش پیدا می‌کند.
• یائسگی. زنان پس از یائسگی نسبت به مردان همسن و سال خود در خطر بیشتری برای دچار شدن به خشکی چشم قرار دارند.
• محیط داخلی. دستگاه‌های تهویه هوا، پنکه‌های سقفی و هوای با فشار خارج شده از سیستم‌های گرمایشی همگی میزان رطوبت فضای داخلی را کاهش داده و میزان تبخیر اشک را افزایش می‌دهند که این سبب سندرم خشکی چشم می‌شود.
• محیط خارجی. محیط‌های خشک و بیابانی یا بادخیز ریسک خشکی چشم را افزایش می‌دهند.
• سفرهای هوایی مکرر. هوای داخل کابین هواپیماها بسیار خشک است و می‌تواند به مشکلات خشکی چشم به ویژه در میان افراد دارای سفرهای مکرر هوایی منجر شود.
• دخانیات. در کنار خشکی چشم مصرف دخانیات با مشکلات جدی سلامت شامل اتلاف عضله، کاتاراکت و یووئیت مرتبط شده است.
• اختلالات سلامت. برخی بیماری‌های سیستمیک مثل دیابت، بیماری‌های مرتبط به تیروئید، لوپوس، ارتریت روماتوئید و سندرم سیوگرن باعث تقویت مشکلات چشم می‌شوند.
• داروها. بسیاری از داروهای نسخه‌ای و غیر نسخه‌ای شامل آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضد افسردگی، برخی داروهای فشار خون و قرص‌های کنترل بارداری ریسک علایم خشکی چشم را افزایش می‌دهند.
• مشکلات پلک چشم. بسته نشدن کامل پلک چشم در زمان پلک زدن یا خوابیدن، اختلالی که زیر عنوان لاگوفتالموس شناخته می‌شود، و احتمال بروز آن بر اثر پیری یا پس از عمل جراحی بلفاروپلاستی یا به علل دیگر وجود دارد، می‌تواند باعث خشکی شدید چشم و در صورت عدم درمان به اولسر قرنیه منجر گردد.
همچنین LASIK و دیگر عمل‌های جراحی انکساری قرنیه گاهی اوقات می‌توانند خشکی چشم ایجاد کنند. به هر حال در اکثریت موارد، ناراحتی خشکی چشم پس از عمل لیزیک موقتی است و در طول چند هفته پس از عمل بهبود پیدا می‌کند.
اگر کسی پیش از لیزیک دچار خشکی چشم بوده باشد پزشک ممکن است پیش از عمل لیزیک درمان خشکی چشم را برای اطمینان از دستیابی به بهترین بازده برای لیزیک توصیه کند.
اخبار خشکی چشم
در کنار هزینه‌های مرتبط به استفاده کودکان از تلفن‌های همراه این کار ممکن است به بیماری خشکی چشم در سنین کودکی منجر شود.
محققان در کره جنوبی ریسک فاکتورهای بیماری خشکی چشم را در میان کودکان سنین مدرسه که از دستگاه‌های ویدیویی شامل تلفن هوشمند استفاده می‌کردند مورد ارزیابی قرار دادند.
محققان 916 دانش‌آموز سال‌های اول تا ششم را در مورد نشانه‌های بیماری خشکی چشم ارزیابی کردند. آنها همچنین از کودکان و والدین آنان خواستند تا یک پرسشنامه مرتبط به نوع دستگاه‌های ویدیویی را که کودکان عموماً مورد استفاده قرار می‌دادند (کامپیوتر، تلفن هوشمند، و تلویزیون) و مقدار زمان صرف شده برای هر دستگاه بود، پر کنند. داده‌های مربوط به مقدار زمانی که کودکان در محیط بیرون سپری می‌کردند نیز گردآوری شد.
در مجموع 6.6 درصد کودکان دچار نشانه‌های بیماری خشکی چشم شناسایی شدند. کودکان ساکن محیط شهری بیش از کودکان ساکن حومه شهرها دچار بیماری خشکی چشم بودند (8.3 درصد در برابر 2.8 درصد). نرخ استفاده از تلفن هوشمند در گروه شهرنشین 61.3 درصد و در گروه حومه شهری 51 درصد بود.
در مورد ارزیابی بر مبنای سن، 9.1 درصد کودکان گروه بزرگسال‌تر (گرید 4 تا 6) دچار بیماری خشکی چشم تشخیص داده شدند در حالی که این میزان برای کودکان خردسال (گریدهای 1 تا 3) 4 درصد بود. نرخ مربوط به تلفن همراه هوشمند 65.1 درصد برای کودکان بزرگ‌تر و 56.9 درصد برای کودکان خردسال‌تر بود.
همچنین مقدار زمان سپری شده از سوی کودکان برای استفاده از تلفن‌های هوشمند در گروه بیماری خشکی چشم در مقایسه با کودکان غیر مبتلاء به این بیماری بیشتر بود. پس از توقف استفاده از تلفن‌های هوشمند از سوی کودکان دچار خشکی چشم به مدت 4 هفته، هم نشانه‌های عینی و هم علایم ذهنی خشکی چشم بهبود یافت.
نویسندگان مطالعه به این جمع‌بندی رسیدند که کاربرد تلفن همراه هوشمند در کودکان قویاً با بیماری خشکی چشم در کودکان مرتبط است. کودکان بزرگ‌تر در محیط شهری در معرض بالاترین ریسک فاکتورها و شیوع بیماری خشکی چشم قرار داشتند.
نویسندگان مطالعه همچنین خاطرنشان کرده‌اند که نشانه‌ها و علایم خشکی چشم با توقف استفاده از تلفن همراه هوشمند کاهش یافت و این کار باعث افزایش فعالیت کودکان در فضای بیرون شد که به نظر می‌رسد نقشی محافظتی در مورد پیشگیری از بیماری خشکی چشم در کودکان داشته باشد.
تست خشکی چشم
تنها راه برای اطمینان از ابتلاء شخص به سندرم خشکی چشم انجام برخی تست‌ها توسط چشم‌پزشک است.
علایم به تنهایی برای پیش‌بینی وجود و شدت بیماری خشکی چشم کافی نیستند. علایم ممکن است از شخصی به شخص دیگر متفاوت باشد و ممکن است حتی بر مبنای نوع شخصیت فرد دچار تغییر شوند.
برخی افراد دچار خشکی چشم صرفاً خفیف یا ملایم ممکن است در چشم‌های خود دچار حس آزردگی باشند، در حالی که دیگران ممکن است با مشکلات قابل توجه خشکی چشم مواجه گردند و علایم مبتلابه خود را برای مراجعه به پزشک کافی تلقی نکنند (یا ممکن است اساساً علایم خشکی چشم را احساس نکنند).
صرفاً معاینه دقیق چشم‌ها توسط دکتر می‌تواند وجود و شدت سندرم خشکی چشم را مشخص و به پزشک در تعیین بهترین رویکرد درمان برای حفظ سلامت چشم، آرامش و بهبود بینایی کمک کند.
درمان خشکی چشم و پیشگیری از آن
خوشبختانه گزینه‌های درمانی مؤثری در مورد خشکی چشم مزمن وجود دارد.
در بسیاری موارد کاربرد منظم اشک مصنوعی و تعدیل‌های رفتاری کوچک (مثل ایجاد وقفه در زمان کار با کامپیوتر) می‌توانند به شکل قابل ملاحظه‌ای سندرم خشکی چشم را کاهش دهند.
در موارد دیگر پزشک ممکن است داروهای نسخه‌ای چشم و اقداماتی قابل انجام در محیط مطب را برای کمک به ایجاد و رهش اشک بیشتر توسط بدن و کاهش تحریک‌پذیری و التهاب چشم توصیه کند./