اسیدوز یا ناتوانی کلیه و ریه در حفظ تعادل pH بدن
علل اسیدوز
دو نوع اسیدوز وجود دارد که هر یک از آنها علل مختلفی دارد. نوع اسیدوز بر مبنای اسیدوز تنفسی یا اسیدوز متابولیک طبقه‌بندی می‌شود، که این تقسیم‌بندی به علت اولیه اسیدوز بستگی دارد.
اسیدوز تنفسی
اسیدوز تنفسی زمانی بروز می‌کند که مقدار زیادی دی‌اکسید کربن در خون انباشته می‌شود. در حالت نرمال ریه‌ها دی‌اکسید کربن را از طریق تنفس دفع می‌کنند. به هر حال، برخی اوقات بدن قادر به خلاص کردن خود از دی‌اکسید کربن به شکل کافی نیست. این وضعیت ممکن است به علل زیر بروز کند:
• اختلالات مزمن راه هوایی مثل آسم
• صدمات قفسه سینه
• چاقی، که می‌تواند باعث مشکلات تنفسی شود
• سوء کاربرد آرام‌بخش
• مصرف زیاد الکل
• ضعف عضلات قفسه سینه
• مشکلات مرتبط به سیستم عصبی
• دگرشکلی ساختار قفسه سینه
اسیدوز متابولیک
اسیدوز متابولیک به جای ریه‌ها در کلیه‌ها شروع می‌شود. اسیدوز متابولیک زمانی بروز می‌کند که کلیه‌ها قادر نیستند در زمانی که مقدار زیادی باز دفع می‌کنند به قدر کافی اسید دفع کنند. سه نوع اصلی اسیدوز متابولیک وجود دارد:
• اسیدوز دیابتی در افراد دچار دیابت که کنترل ضعیفی بر بیماری آنان وجود دارد بروز می‌کند. اگر بدن فاقد انسولین کافی باشد، کتون‌ها در بدن انباشته شده و خون را اسیدی می‌کنند.
• اسیدوز هیپرکلرمیک بر اثر کاهش سدیم بیکربنات ایجاد می‌شود. این باز به خنثی نگه داشتن خون کمک می‌کند. هم اسهال و هم استفراغ می‌توانند باعث این نوع اسیدوز شوند.
• اسیدوز لاکتیک زمانی بروز می‌کند که مقدار زیادی اسید لاکتیک در بدن جمع می‌شود. علل این نوع اسیدوز شامل مصرف مزمن الکل، نارسایی قلبی، سرطان، تشنج، نارسایی کبد، فقدان طولانی مدت اکسیژن و کمبود قند خون است. حتی ورزش طولانی مدت می‌تواند به انباشت اسید لاکتیک منجر گردد.
• اسیدوز توبولار کلیه زمانی بروز می‌کند که کلیه‌ها قادر به تخلیه اسیدها به داخل ادرار نیستند. این وضعیت باعث اسیدی شدن خون می‌گردد.
ریسک فاکتورهای اسیدوز
عواملی که می‌توانند ریسک اسیدوز را تقویت کنند عبارتند از:
• رژیم غذایی پرچربی و کم-کربوهیدرات
• نارسایی کلیه
• چاقی
• دهیدراسیون
• آسپیرین یا مسمومیت متانول
• دیابت
علایم اسیدوز
هم اسیدوز متابولیک و هم اسیدوز تنفسی علایم متعددی دارند. به هر حال، علایم اسیدوز بر مبنای علت آن متفاوت است.
اسیدوز تنفسی
برخی از علایم شایع اسیدوز تنفسی شامل موارد زیر است:
• خستگی مفرط یا خواب‌آلودگی
• به سهولت خسته شدن
• گیجی
• تنگی نفس
• حالت سستی
• سردرد
اسیدوز متابولیک
برخی علل شایع اسیدوز متابولیک شامل موارد زیر است:
• تنفس سریع و سطحی
• گیجی
• خستگی مفرط
• سردرد
• سستی
• فقدان اشتها
• یرقان
• افزایش ضربان قلب
• بوی میوه گرفتن نفس، که یک نشانه اسیدوز دیابتی (کتواسیدوز) است
تست و تشخیص اسیدوز
اگر ظن ابتلاء به اسیدوز در مورد کسی مطرح باشد باید بلافاصله به دکتر مراجعه کند. تشخیص زودهنگام می‌تواند تفاوتی عمده در ریکاوری بیمار ایجاد نماید.
پزشکان اسیدوز را به کمک یک سری تست تشخیص می‌دهند. گاز خون شریانی در سطوح اکسیژن و دی‌اکسید کربن خون بررسی می‌شود. این مورد همچنین اسیدیته خون را آشکار می‌کند. پنل متابولیک پایه عملکرد کلیه و تعادل pH را بررسی می‌کند. این پنل همچنین کلسیم، پروتئین، قند خون، و سطح الکترولیت را اندازه‌گیری می‌نماید. اگر این تست‌ها با همدیگر انجام شوند می‌توانند انواع مختلف اسیدوز را شناسایی کنند.
اگر کسی مبتلاء به اسیدوز تنفسی تشخیص داده شود، پزشک در صدد بررسی سلامت ریه‌های وی برخواهد آمد. این می‌تواند شامل اشعه X قفسه سینه یا تست عملکرد پولمونری باشد.
اگر ظن به اسیدوز متابولیک وجود داشته باشد، شخص نیاز به نمونه‌گیری ادرار خواهد داشت. پزشکان pH را بررسی می‌کنند تا ببینند که آیا دفع اسید و باز به طور کامل انجام می‌شود. تست‌های تکمیلی ممکن است برای تعیین علت اسیدوز نیاز باشد.
درمان اسیدوز
برای درمان اسیدوز معمولاً نیاز است تا پزشکان علت ایجاد آن را بدانند. به هر حال برخی درمان‌ها ممکن است برای تمامی انواع اسیدوز مورد استفاده قرار گیرد. برای مثال، پزشک ممکن است به بیمار بیکربنات سدیم (جوش شیرین پخت و پز) دهد تا سطح pH خون وی افزایش یابد. این کار هم از راه خوراکی و هم از طریق داخل وریدی قابل انجام است. درمان دیگر انواع اسیدوز می‌تواند شامل علاج علل آنها باشد.
اسیدوز تنفسی
درمان‌های این اختلال معمولاً برای کمک به ریه‌ها طراحی می‌شوند. برای مثال، ممکن است داروهایی برای اتساع راه هوایی به بیمار داده شود. همچنین احتمال تجویز اکسیژن یا استفاده از دستگاه فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) وجود دارد. این دستگاه می‌تواند به شما در صورت ابتلاء به انسداد راه هوایی یا ضعف عضلانی در تنفس کمک کند.
اسیدوز متابولیک
انواع خاص اسیدوز متابولیک هر یک راه درمان خاص خود را دارد. افراد دچار اسیدوز هیپرکلرمیک ممکن است سدیم بیکربنات خوراکی بگیرند. اسیدوز ناشی از نارسایی کلیه ممکن است با سیترات سدیم درمان شود. بیماران دچار اسیدوز دیابتی مایعات و انسولین را برای تعادل pH خود از راه داخل وریدی دریافت می‌کنند. درمان اسیدوز لاکتیک ممکن است شامل دریافت مکمل‌های بیکربنات، مایعات از طریق داخل وریدی، اکسیژن یا آنتی‌بیوتیک باشد، که به علت اسیدوز بستگی دارد.
پیامدهای اسیدوز
بدون درمان کامل، اسیدوز ممکن است به پیامدهای زیر برای سلامت منجر گردد:
• سنگ کلیه
• مشکلات مزمن کلیه
• نارسایی کلیه
• بیماری استخوان
• تأخیر رشد
پیشگیری از اسیدوز
شما نمی‌توانید به طور کامل مانع از بروز اسیدوز شوید. در هر حال، کارهایی هست که می‌توان برای کاهش ریسک بروز آن انجام داد.
اسیدوز تنفسی
مردم می‌توانند کارهای زیر را برای کاهش ریسک اسیدوز تنفسی انجام دهند:
• مصرف آرام‌بخش‌ها بر مبنای تجویز شده و خودداری مطلق از مخلوط کردن آنها با الکل.
• ترک سیگار . مصرف دخانیات می‌تواند به ریه‌ها آسیب برساند و تنفس را کمتر اثربخش کند.
• حفظ وزن در محدوده سالم. چاقی می‌تواند باعث دشوارتر شدن تنفس گردد.
اسیدوز متابولیک
شما می‌توانید برای کاهش ریسک اسیدوز متابولیک کارهای زیر را انجام دهید:
• بدن را سیراب نگه دارید. مقدار کافی آب و دیگر مایعات را بنوشید.
• بر دیابت خود اعمال کنترل کنید. اگر شما بتوانید سطح قند خون خود را در شرایط بهینه نگه دارید خواهید توانست تا از کتواسیدوز پیشگیری نمایید.
• نوشیدن مشروب الکلی را متوقف کنید. نوشیدنی الکل به صورت مداوم می‌تواند باعث انباشت اسید لاکتیک شود.
دورنمای اسیدوز
برخی از افراد به طور کامل از اسیدوز بهبود می‌یابند. دیگران ممکن است دچار مشکلاتی در عملکرد ارگان، نارسایی تنفسی، و نارسایی کلیه شوند. اسیدوز شدید می‌تواند باعث ایجاد شوک یا حتی مرگ گردد.
میزان ریکاوری از اسیدوز به علت آن بستگی دارد. درمان سریع و کامل نیز قویاً بر ریکاوری بیمار مؤثر است./
برچسب زده شده با : کلیه ,